In de reeks ‘In focus’ richten we de schijnwerper op de mensen en gebeurtenissen die Labora, de abdij en de Keizersberg vormgeven (en –gaven) doorheen de tijd. 

De eerste gekende bewoners van de Keizersberg waren de Tempelierridders. Eind 12e of begin 13e eeuw vestigden ze zich op uitnodiging van de hertog van Brabant op de Wolvenberg – een andere naam voor de oostelijke flank van de Keizersberg, ongeveer waar je nu de appelboomgaard vindt. 

De tempeliers? 

De orde van de tempeliers was een wel heel bijzonder groepje. In 1128 werd de orde opgericht door een groep kruisvaarders in Frankrijk en na verloop van tijd vond je hen over heel Europa. De tempeliers hielden het midden tussen devote monniken en koelbloedige ridders. Hun voornaamste actiegebied was het Heilige Land (of het huidige Palestina) met als belangrijkste aantrekkingspool de Bijbelse stad Jeruzalem. 

De tempeliers zorgden ervoor dat pelgrims veilig doorheen het Heilige Land konden trekken (lees: eigenlijk voerden ze oorlog met moslims). Het waren (eerlijk is eerlijk) religieuze fanatici met een militant karakter en een zeer bevoorrechte positie in de maatschappij. Ze waren onafhankelijk van geestelijk of wereldlijk gezag, hoefden geen belastingen te betalen en legden enkel verantwoording af aan de paus.  

De tempeliers gingen om met de hoogste wereldlijke en kerkelijke kringen en werden na verloop van tijd zeer welvarend. Ze hadden landgoederen over heel Europa, kregen veel schenkingen (zowel van de adel en de kerk als van gewone burgers) en plunderden erop los in het Heilige Land. Ze traden zelfs op als een soort bankiers avant la lettre door bezittingen te beheren, leningen te verstrekken en belastingen te heffen.  

Op de Keizersberg? 

Op de Keizersberg bouwden de tempeliers een kapel (later: de Sint-Niklaaskerk) en een commanderij – een potige boerderij met omliggende velden en een wijngaard die inkomsten moest genereren. Ook in Leuven schurkten de tempeliers aan tegen de lokale gezaghebbers. In 1230 was de bouw van de hertogelijke burcht op de Keizersberg immers afgerond. De hertog trok weg uit het drukke en dense stadscentrum en vestigde zich in die nieuwe burcht. De tempeliers konden vanuit hun commanderij zwaaien naar de hertog van Brabant en vice versa. 

Het begin van het einde ... 

In het begin van 14e eeuw komt de orde van de tempeliers tot een ruw en bloedig einde. De Franse koning Filips IV (bijnaam: Filips de Schone) had geld nodig om zijn vele oorlogen te financieren en wou alleenheerschappij: de macht van de tempeliers moest dus gebroken worden. De toenmalige paus Clemens V werd door Filips de Schone gedwongen om mee te werken aan dat plan. Een pauselijke aanklacht – de tempeliers zouden zich schuldig hebben gemaakt aan ketterij – leidde tot een proces dat jarenlang aansleepte en waarbij een hoop tempelierridders op de brandstapel belandden.  

In 1312 wordt de orde uiteindelijk opgedoekt. Jacques de Molay – de laatste grootmeester van de tempeliers – wordt in 1314 terechtgesteld nadat hij opnieuw beschuldigd werd van ketterij. Op de brandstapel vervloekt de Molay de Franse koning en de toenmalige paus – beiden sterven enkele maanden later. De bezittingen van de tempeliers worden overgedragen aan hun concurrenten: de Hospitaalridders – ook wel de Orde van Malta of de Orde van Sint-Jan genoemd. 

Zo komen ook de commanderij en de kapel op de Keizersberg onder nieuw gezag. De Sint-Niklaaskerk van de tempeliers wordt herdoopt naar de Sint-Janskerk. In de 15e eeuw krijgt de kerk een stevige upgrade en een kenmerkende toren (die je ook op de afgebeelde schets hiernaast ziet - telkens aan de rechterkant). In 1626 eeuw vertrokken ook de Hospitaalridders. De Sint-Janskerk wordt nog gebruikt tot 1799, daarna wordt ze stelselmatig afgebroken.  De fundamenten werden in 1910 blootgelegd, zoals je hiernaast kan zien.

… of niet. 

Er zijn weinig religieuze groeperingen waar zoveel mythes rond bestaan als de tempeliers. Hun (zogezegde) fabelachtige rijkdom, nauwe banden met alle vormen van gezag en algemene geheimzinnigheid doen de geruchtenmolen al eeuwenlang draaien. Sommigen zeggen dat de orde van de tempeliers al die tijd geheim en ondergronds bleef bestaan. De tempeliers zouden zijn opgegaan in de Illuminati – een schimmige, geheimzinnige groepering die volgens complotdenkers wereldwijd aan de touwtjes trekt. Verschillende duistere geheimen en schatten zouden over de hele wereld verborgen liggen. 

De ware toedracht zullen we (zoals dat gaat met zo’n dingen) waarschijnlijk nooit weten. Maar toch is het een behoorlijk prikkelend idee dat er ook op de Keizersberg fabelachtige overblijfselen van de tempeliers te rapen liggen. Tot op de dag van vandaag vind je naast de appelboomgaard zijn de resten van de boerderij van de commanderij. Die boerderij werd na een bombardement 1944 verwoest – behalve enkele verkruimelde muren blijft er van de haast mythische tempeliers dus weinig over.  

-- 

Je vindt Labora in de historische abdij op de Keizersberg in Leuven – een bijzondere plek met een bijzonder rijke geschiedenis. 

Labora is een maak-, denk- en werkplek. 
Je vindt hier een coworking, vergaderruimtes en kunstateliers. 

Een goede werkplek is maar het halve werk.   
Een omgeving die je inspireert is even belangrijk.  
Welkom bij Labora.